كەمتر لە مانگێك ماوە بۆ هاتنی ٢٥ی نۆڤامبر ڕۆژی جیهانیی بەرەنگاریی تووندوتیژی دژ بە ژنان. پرسی ژن و لێك گرێدراوی لەگەڵ پرسی ئاپارتاید، دیاردەیەكی گشتگیر و جیهانی و هەمەلایەنەیە كە هیچ سنورێك نەماوە نەیبەزاندبێت و ئەم دیاردەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پڕرەنگتر و جار هەیە بێرەحمانەتر خۆی دەر دەخات و بەرپەرچدانەوەی ئەو ڕەوتە ڕوو لە گەشەیەش ئەركی قورس و هەڵمەتی جدیی پێویستە.
تا ئێستا زۆر بابەت لەسەر پێناسەی ڕۆژی ٢٥ی نۆڤامبر و جۆرەكانی تووندوتیژی نووسراو و بڵاو كراوەتەوە و زۆر نووسەر و لێكۆڵەر لەسەری دواون. بە كورتی و بە تێگەیشتنی من، تووندوتیژی هەڵس‌وكەوتێكی ئێكتسابیە و لە نەبوونی هەڵس‌وكەوتە مرۆڤ‌دۆستانەكان و نەبوونی شێوەگەلی نوێی پێوەندی دووپات دەبێتەوە. زۆر شێواز بۆ تووندوتیژیی ژنان پێناسە كراوە و بەرچاوتر لە هەموو دەكرێت ئاماژە بە تووندوتیژیی فیزیكی، سیاسی، ڕەوانی، جنسی و ئابووری بدرێت. بەڵام گرینگتر لەو پێناسە و پلەبەندییە پێویستە ئاماژە بە هۆكاری پەرەسەندنی تووندوتیژی و ڕێكارەكانی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەو دیاردەیە بدرێت. بە داخەوە و سەرەڕای هەوڵی جددی بۆ سڕینەوە و كەمڕەنگتر كردنەوەی تووندوتیژی دژ بە ژنان، ئەو دیاردەیە نەتەنیا كەمڕەنگ نەبووەتەوە بەڵكوو زۆر ڕەنگ و شێوازی نوێ و مەترسیداری لە خۆگرتووە. هۆكاری ئەو بەردەوامییەی تووندوتیژییەكان دژ بە ژنان زۆر ڕەهەند لە خۆ دەگرێت كە دەكرێت بە كورتی لە دوو ڕوانگەی تاكەكەسی و گشتیدا لێكبدرێتەوە، لە ڕوانگەی گشتییەوە هۆكارە فەرهەنگی، ئابووری، سیاسی و یاساییەكان ئەو هۆكارانەن كە زۆرترین كاریگەرییان هەیە و هەر یەكە و بە شێوازێك دەكرێت خوێندنەوەی بۆ بكرێت. هۆكارە فەرهەنگییەكان وەك باوەڕ و كولتوورە دژە ژنەكان كە زۆربەی كات ژن خۆی ئامرازێكی سەرهەڵدانەوەیەتی، بێدەنگیی تاكی كۆمەڵگا لە بەرانبەر تووندوتیژی و خۆ شاردنەوە لە دركاندنی ڕاستییەكان، پەروەردەی سەرچاوە گرتوو لە ئاپارتایدی جنسی، ڕۆڵ و چاوەڕوانی جیاواز لە ژن و پیاو، باوەرمەندبوون بەوەی پیاو ڕەگەزی یەكەم و بەهێزترە، ڕوانین بەسەر بنەماڵە وەك چوارچێوەیەكی تایبەتی لە ژێر چاوەدێریی پیاو، یاساكانی هاوسەرگیری و جیابوونەوە و بێدەسەڵاتیی ژن لە هەر دوو حاڵەتیدا، زمانی هەڵاواردن و زۆر زەربولمەسەل و ئیستلاح كە ژن بێتوانا و بێ دەسەڵات نیشان دەدات و سەرەنجام قبووڵی تووندوتیژی وەك ئامرازێك بۆ چارەسەریی كێشە بنەماڵەیی و كۆمەڵایەتییەكان پێناسە دەكرێن و بەشێكی گرینگن لە هۆكاری دووپاتبوونەوەی تووندوتیژی لە كۆمەڵگا دواكەوتووەكاندا. لە ڕوانگەی تاكەوە دەكرێت بەم شێوەیە پێناسەی بەردەوام بوون و پەرەسەندنی هۆكارەكانی تووندوتیژی بكەین كە بێ‌هیوایی بە ئاڵ‌وگۆڕی بارودۆخ و خووگرتن بە بارودۆخی هەبوو، دەتوانێت هۆكارێك بێت بۆ دڕێژەكێشانی ئەو دیاردەیە و هەروەها پشتیوانی‌نەكردنی بنەماڵەی ژنی زوڵم‌لێكراو لە پەنای نەبوونی یاسای پاڵپشتیی ژن دەتوانێت هۆكار بێت بۆ مانەوەی ژن لە ناو بازنەی تووندوتیژیدا.
لە ڕاستیدا لە كۆمەڵگایەكی وەك ئێراندا كە یاسا و ڕێسا شەرعییەكان تێیدا حاكمە و ژن وەك پلەوپایەی شوناسدار لە ڕیزی خوارەوەی پلەبەندییەكانی كۆماری ئیسلامیدا جێگیرە و كولتوورێكە كە ڕۆژانە داڵدەی دەدات و دەیخزێنێتە ناو بیر و مێشكی تاك و جەماوەری كۆمەڵگا. لە وەها كۆمەڵگایەكدا كە دەوڵەت نە بیر لە دۆزینەوەی ڕێگە چارەیەك بۆ كەم‌كردنەوەی ڕێژەی تووندوتیژیەكان ناكات بەڵكوو خۆی بە هێزی یاسا و هەموو دام‌ودەزگایی و تەبلیغاتیی خۆیەوە، خەریكی پێشێلكاریی سیستماتیكی مافی ژنانە و پەرەپێدەری تووندوتیژیە و لە لایەكی دیكەوە جێخستنی ئەو بیرۆكەیە كە ژن مافی هەڵەكردنی نییە و ئەو ژنەی كە تووشی هەڵە دێت دەتوانێت و دەبێت لە لایەن هاوسەر یان یەكێك لە پیاوانی نزیكی قزاوەت بكرێت و بەو پێیەش حوكم بدرێت و بە جۆرها شێوەی قەبووڵ‌نەكراو ئازاری ژنەكەی یان ڕەگەزی مێینەی بنەماڵەكەی بدات كە دەتوانێت دایك، كچ یان هاوسەر و خۆشكی بێت. لەم جۆرە لە بەستینی كۆمەڵگا، كولتوور و یاسای حاكم بەسەر وڵاتدا، ڕاستییەكەی نابێت چاومان ئاو بخواتەوە بۆ ئاڵ‌وگۆڕ و هەوڵێكی سیستماتیك. هەر ئەو جۆرەی ئاشكراشە ژن لە ئێران و بە هەمان شێوە لە كوردستاندا ڕۆژانە لەو پەڕی بێ‌پەناییدا دەكەونە بەر شەپۆلی ڕەشی تووندوتیژی و قوربانی‌بوون دەبێتە یەكێك لە پێناسەكانی. ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە ئەوەیە كە زۆربەی ئەو ژنانەی بە بێ‌هۆكار یان بە بیانووی نامووسی كوژراون یان بێ‌سەروشوێن كراون لە ئاكامدا لە بەرگەی فەوتەكەی نوسراوە مردن بە هۆی ڕووداوی هاتووچۆ یان شتگەلی دیكەی لەم چەشنە. ئەم ترسە لە باس‌كردنی كوژرانی ژنان لە ڕاستیدا نە لەبەر حوكم یان سزا یاساییەكە كە دەبوا بكوژ بگرێتەوە بەڵكوو لە ترسی بەناو ئابڕووی خۆیان و ئەوەی كە ئەگەر خەڵك بیبیستێت نامووسی پیاو دەكەوێتە بەر شەپۆلی تەوس و پلاری خەڵك. بۆیە، تەنانەت ناتوانی لە پرسی تووندوتیژی دژ بە ژنان ئامارێكی نزیك لە ڕاستیشی دەست بخەیت. ئەو بێ‌دەنگییە دەتوانێت ڕێگە خۆشكەر بێت بۆ دووپاتبوونەوەی تووندوتیژی لە بەرانبەریدا شكاندنی بێدەنگی دەتوانێت كاریگەریی باشی هەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەو دیاردەیە و ژنان و پیاوانی وشیاری كۆمەڵگا لە وەها دۆخێكدا پێویستە بكەونە كار و وەك یەكەم هەنگاوی جددی ئەو بێ‌دەنگیە مێشك پڕووكێنەی كوردستان، دەنگ هەڵبڕن و هەڵوێست بنوێنن. لە ڕێگەی وشیار كردنەوەی دەور و بەریان لە ئاست هەموو زوڵم و زۆرەكانی كە جاری وایە نەخوازیار و بە پێی دووپات بوونەوەی كلتوری درێژماوە لە پیاو سالاری، دووپات دەبنەوە، با لە ڕێگەی سڕینەوەی وێنەی كچان و ژنانی وڵاتمان كە لە ناو تێلێفۆنە شەخسییەكانمان دێن و دەچن و وەك دەسكەوت باجیان پێ وەردەگیرێت؛ ئەم ڕوانگە بەسەر جەستەی ژن كە ڕوانگەیەكی بە تەواوەتی شەهوانی و جنسییە بگۆڕین بۆ ئەوەی دۆخێكی هێمنتر و هێورتر بۆ هەموو ژنانی دەورووبەرمان بەدیبهێنین، با چاو لە ژن كردنەكان بڤە بكەین و دۆست و ڕەفیقەكانمان ئاگادار بكەینەوە كە بەم كارە كۆمەڵگایەكی ئەمینتر بۆ ژنان، دایكان، خۆشكان و ڕەفیقەكانمان بەدی دەهێنین، با لە ڕێگەی بێ‌دەنگ‌نەبوونمان لە ئاست زوڵم و زۆریك كە ڕۆژانە شایەت‌حاڵی دەبین ڕەوتی ڕوو لە گەشەی ئەم نمودارە بگۆڕین و بەرەوە وەدیهێنانی كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو هەنگاو بنێین. بۆ بنیاتنانی وەها كۆمەڵگایەك هەر ئێستاشی دواكەوتووین و پێویست ناكات چیتر چاوەڕوان بین با لە لانیكەمەكانەوە دەست پێبكەین بۆ ئەوەی داهاتوویەك بۆ خۆمان و نەسلی نوێمان وەدیبێنین كە شیاوی ئێمەیە.
كەمپەینی هاشتەگ بێدەنگی بشكێنین بەم بیرۆكەوە و لە دوای چەندین سێمینار و وۆركشۆپی رێكخراوی كۆمەڵەی ژنانی ڕۆژهەڵات و لێكدانەوەی بابەتیانەی پرسەكە و هەوڵ بۆ چارەسەری پرسەكە بە ئاڵو گۆڕی بیر و ڕا و تێكەڵ بە هەستی بەر پرسیارەتی بەشێك لە كچان و كوڕانی وشیاری كۆمەڵگاوە سەری هەڵدا بۆ ئەوەی بتوانێت بەرەو ئامانجی كۆمەڵگایەكی یەكسان و دادپەروەر رێنوێنیمان بكات.
زەرورەتی هەنگاوی لەو شێوەیە بۆ گۆڕینی دۆخی خراپی ژنان و ئامارە یەك لە دوای یەكەكانی كوژران و بێ سەرو شوێن كردنی ژنان لە كۆمەڵگای ئێران و تایبەتەن كوردستان حاشا هەڵنەگرە. ئەوەی جێی سەرەنجە ئەوەیە كە، لە كۆمەڵگای كوردستان كە ئێستا پرسی ئێمەیە زۆربەی هەرە زۆری ژنان لانیكەم بۆ جارێك بێت تووندوتیژییان بەسەرهاتووە لە ژیانیان دا. كۆمەڵگایەك كە ڕێژەی فەحشا، تەڵاق، ئێعتیاد، دزین و قاچاقی بەشەر، تەجاوز، لێدان، كوشتن، بێسەروشوێن‌كردن، هاوسەرگیری لە تەمەنی كەم و بە زۆر و دەیان و سەدان دیاردەی دیكە تێیدا ڕۆژانە لە بەرزبونەوەدایە، ناتوانێت ئەو كۆمەڵگایە بێت كە ئێمە بۆی تێدەكۆشین و خەوی پێوە دەبینین. لە كۆمەڵگایەكی نەخۆش كە ڕێژەی تاوان و دابەزینی ئەمنیەت بە شێوەی تەساعودی بەرز دەبێتەوە و دۆخەكە نە تەنیا بۆ ژنان بەڵكوو بۆ هەر تاكێكی ئەو كۆمەڵگایە دەكاتە زیندانێكی هەتا هەتایی كە كێشە و ئازارەكانی كۆتایی نایەت.
كۆمەڵگای كوردستان، بەپێی بەستێن كۆمەڵگایەكی ئامادەترە بۆ ئاڵ‌وگۆڕ، كۆمەڵگایەكی سیاسیە كە حیزبی سیاسی بە درێژایی مێژووی چەندین ساڵە ڕیشەیان تێیدا هەیە، بۆیە ئەو فاكتانە لە كوردستان دڵخۆشكەرن بۆ ئەوەی لە پێناو خەبات بۆ وەدیهاتنی مافە ڕەواكانی گەلی كورد وشیاریی ئەوەمان هەیە كە ڕەمزی گەیشتن بە كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو و دێمۆكراتیك ، گەیشتن بە یەكسانی و هاوسەنگیی ژن و پیاوە لەو كۆمەڵگایەدا.
لە كۆتاییدا و وەك دوا وتەی ئەو كەمپەینە بەو پرسیارە لە خوێنەری بابەتەكە، دڕێژەی باسەكە دێڵمەوە بۆ خوێنەر و پرسیاری ئەوەم هەیە كە ئایا هەستی هەر كاممان چی دەبێت لە كۆمەڵگایەك كە تێیدا ڕێژەی تووندوتیژی بەرانبەر بە ژنان لە نزم‌ترین ئاستی خۆیدایە و چیدیكە شەقامەكان شوێنێكی مەترسیدار نین بۆ ژنان، خاوەن‌كار خاوەنی كارە نە جەستەی ژن، كێشەكان بە دیالۆگ چارەسەر دەبن نەك بە لێدان، وڵامی خۆشەویستی ڕێزگرتن و ڕێنوێنییە نە كوشتن و بێسەروشوێن‌كردن، ژنان هاوشانی پیاوان بڕیاردەرن لە كۆمەڵگا، قازیی ژن هەیە و لە جوابی دزی بە جێی قرتاندنی دەست، لێ‌خۆش‌بوون و دیتنەوەی چارەسەر دەكات بە حوكم، كۆمەڵگایەك كە شەریكی ژیانت شەریكێكی فیكری بێت نەك شەریكێكی جنسی، بەرهەم‌هێنەر بێت نەك بەرخۆر و دەیان و سەدان و بگرە هەزاران ئەگەری دیكە، ئەم كۆمەڵگایە شیاوی هەنگاوێكی تۆ نییە وەك تاك؟
هاشتەگی بێدەنگی بشكێنین” ڕێگەچارەیەك بۆ شكاندنی ڕەوتی تووندوتیژی دژ بە ژنان
