پێگەی فەرمی کۆمەڵەپێگەی فەرمی کۆمەڵەپێگەی فەرمی کۆمەڵە
Notification Show More
Aa
  • سەرەکی
  • وتار
  • ڕاگەیاندن
  • بەڵگەنامەکان
  • هاوپەیمانییەکان
  • ئاسۆی ڕۆژهەڵات
  • پەیوەندی
  • کوردی
    • کوردی
    • فارسی
خوێندنەوەی: «فیدراڵیزم» و فەلسەفەی سیاسی رۆژئاوا
بڵاوکردنەوە
پێگەی فەرمی کۆمەڵەپێگەی فەرمی کۆمەڵە
Aa
Search
  • سەرەکی
  • وتار
  • ڕاگەیاندن
  • بەڵگەنامەکان
  • هاوپەیمانییەکان
  • ئاسۆی ڕۆژهەڵات
  • پەیوەندی
  • کوردی
    • کوردی
    • فارسی
Follow US
© Komala Party of Iranian Kurdistan
پێگەی فەرمی کۆمەڵە > وتار > «فیدراڵیزم» و فەلسەفەی سیاسی رۆژئاوا
وتار

«فیدراڵیزم» و فەلسەفەی سیاسی رۆژئاوا

سەلاح بایەزیدی
دوابەڕۆژکردنەوە: 2023/11/19 at 10:21 AIM:
سەلاح بایەزیدی
بڵاوکردنەوە
‫2 دەقەی پێویست بۆ خوێندنەوە

له‌ سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی پانزده‌هه‌م، چه‌ند فیلسووفێكی سه‌ر به‌ بیرۆكه‌ی فێدراڵیزم لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی وردیان له‌ سه‌ر هۆكاری بنچینه‌یی و كه‌موكووڕییه‌كانی سیسته‌می ناسراو به‌ حكومه‌تی ناوه‌ندێتی كه‌ دواتر له‌ سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌هه‌م و هه‌ژده‌هه‌م (به‌تایبه‌ت دوای شۆرشی فه‌رانسه‌) گه‌شه‌یان كرد، ئه‌نجامدا. (جۆهانێس ئالتۆسیوس) Johannes Althusius (1630-1557) كه‌ زۆر جار وه‌ك باوكی بیرۆكه‌ی مۆدێرنی فێدراڵیزم پێناسه‌ ده‌كرێت، له‌ كتێبی (Political Methodice Digesta) به‌دوای دژایه‌تێكردنی هه‌ر دوو میری سه‌ر به‌ ئایینی پرۆتستانتی هه‌رێمه‌كه‌ی خۆی و ئیمپراتۆری ئایینی كاتۆلیك، مشتوومڕ له‌ باره‌ی سه‌ربه‌خۆیی شاره‌كه‌ی خۆی به‌ ناوی ئیمدین (Emden) ده‌كات. فه‌لسه‌فه‌ی سیاسی (ئالتۆسیوس) كه‌ به‌ ته‌واوی له‌ ژێر كاریگه‌ری بیروباوه‌ڕی (كاڵڤینیزم) (چاره‌نووسی مرۆڤ هه‌ر له‌ پێش له‌دایكبوونییه‌وه‌ نووسراوه‌ و ته‌نیا له‌ ڕێی دڵنه‌رمی خوداوه‌ مرۆڤ ده‌چێته‌ به‌هه‌شت نه‌ك له‌به‌ر كرداری باشی خۆی) دابوو، په‌سه‌ند نه‌كردنی حكومه‌تی ئایینی و دژه‌ وه‌ستانی سیسته‌می ناوه‌ندێتی وه‌ك مافێكی سرووشتی شاروَمه‌ندان هه‌ژمار كرد و ئه‌وه‌یش ته‌نیا له‌ ڕێگه‌ی پێكهێنانی فێدراسیوَنێكی سه‌ربه‌خۆی شاره‌كان مسۆگه‌ر ده‌بوو. هه‌روه‌ها له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ش بوو كه‌ گونجان و ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ بیروڕا جیاوازه‌كان و په‌یڕه‌و كردنی هه‌مه‌ چه‌شنی به‌سه‌ر هه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی و مه‌یلێك بۆ ملكه‌چكردن و ژێرده‌سته‌كردنی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی بۆ ئایین و به‌پێچه‌وانه‌ زاڵ ده‌بێت. هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا، چه‌ند فیلسووفی بیروبۆچوونه‌ سیاسییه‌كان، به‌دوای گه‌ڕان و دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌رێك بۆ كێشه‌ و ناكۆكی نێوان ویلایه‌ت یان هه‌رێمی ولاَته‌كان، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی وردیان له‌سه‌ر شێوازه‌ جیاوازه‌كانی سیسته‌می فێدراڵی ئه‌نجامدا. (لودۆلف هۆگۆ Ludolph Hugo) (1630-1704) یه‌كه‌م كه‌س بوو كه‌ جیاوازییه‌كانی نێوان سیسته‌مێكی كۆنفدرالیی وه‌ك ئیمپراتۆریه‌تێی ڕۆم كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای هاوپه‌یمانی و دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ حكومه‌تی ناوه‌ندێتی دامه‌زرابوو و «فێدراسیون» كه‌ به‌ پێی شێوازی «جووت حكومه‌تی» بۆ دابه‌شكردنی هه‌رێمیی ده‌سه‌ڵات درووستبووه‌، له‌ كتێبی خۆی به‌ ناوی (De Statu Regionum Germanie) ده‌ست نێشان كرد. له‌ كتێبی «رۆحی یاساكان» (The Spirit of Laws) كه‌ له‌ ساڵی 1661دا نووسراوه‌، فیلسووفی به‌ناوبانگی بیرۆكه‌ سیاسییه‌كان (بارون دی مونتیسكیو) (1689-1755) مشتوومڕی گونجابوونی سیسته‌می كۆنفێدراڵ ده‌كات كه‌ به‌ پێكه‌وه‌ستنه‌وه‌ی به‌شه‌ گه‌وره‌ و بچووكه‌ سیاسییه‌كان به‌ بێ سنوورداركردنی سه‌ربه‌خۆیی هیچكام له‌و به‌شه‌ جیاوازانه‌ درووست ده‌بێت.

سەلاح بایەزیدی 19/11/2023 04/07/2020
Share This Article
Facebook Twitter Copy Link Print

کۆمەڵە لە سۆشیاڵ میدیا

Facebook Like
Twitter Follow
Instagram Follow
Youtube Subscribe

بابەتی زیاتر

ئاسۆی ڕۆژهەڵات ژمارە ١٩٠
ڕۆژنامە 21/04/2025
ئاسۆی ڕۆژهەڵات ژمارە ١٨٩
ڕۆژنامە 27/03/2025
ڕاگەیاندنی کۆمەڵە سەبارەت بە دۆخی ورمێ
ڕاگەیاندن 24/03/2025
ڕاگەیاندنی کومیتەی ناوەندی کۆمەڵە بە بۆنەی ٢٧ی ڕەشەمە ڕۆژی گیانبەختکردووانی کۆمەڵە
ڕاگەیاندن 16/03/2025
//

پێگەی  فەرمی کۆمەڵەی  شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی  کوردستانی  ئێران،  لە  لایەن ناوەندی  ڕاگەیاندنی  کۆمەڵەوە  بەڕێوە  دەچێت

پێگەی فەرمی کۆمەڵەپێگەی فەرمی کۆمەڵە
Follow US
ماڵپەڕی فەرمی کۆمەڵە
Welcome Back!

Sign in to your account

Lost your password?