وتووێژ

دیمانەی هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی سکرتێری گشتیی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ لەگەڵ بەرنامەی “ئەلمەشهەد” لە زنجیرە بەرنامەکانی بی بی سی عەرەبی

عەبدوڵڵا موهتەدی؛ داگیرکەرانی کوردستانناتوانن ڕزگاریان بێت لە ئیرادەی کۆمەڵگاکەمان له‌ هێزەکانی پێشمەرگە و له‌ چالاکییە دیپلۆماسییەکانمان! جیزال خوری؛ شەو باش بەخێربێن بۆ ئەڵقەیەکی نوێی بەرنامەی (المشهد) لە کەناڵی بی بی سی عەربی. گفتوگۆی ئەم شەومان دیمانه‌یه‌كی نوێیە لە بەرئەوەی سه‌باره‌ت به‌ کوردستانە و ناوچە کوردییەکان لە ئێران میوانەکەمان بەڕێز "عەبدوڵڵا موهتەدی" یە سکرتێری گشتیی حیزبی کۆمەڵەی كوردستانی ئێران  بەرهەڵستکاری ڕژیمی ئێستا لە ئێران به‌ڕێز موهتەدی لە شەستەکاندا لە ناو پۆلی خوێندکارانی کورد لە زانکۆی تاران چالاك بووە و لە لایەن دەسەڵاتی ''شا'' سئ جار دەستگیر کراوە حیزبەکەی بەشداری کردووە لە شۆڕشی دژ بە ڕژیمی پاشایه‌تی دواتر لە بەرامبەر خومەینی و کۆماری ئیسلامی و دووبارە دەست بەسەر کراوەتەوە بڕوانامەی لیسانسی لە زانکۆی تاران بەدەست هێناوە و  تا ناوەراستی نەوەدەکان لە لەندەن بەردەوامی بە خوێندن دا، بەڵام بڕیاری دا کە خۆی بۆ سیاسەت و کێشەی کوردی ئیران تەرخان بکات ئەمڕۆ لە دەرەوەی ئێران دەژی و هاتوچۆ دەکات لە نێوان هەرێمی کوردستان  و پایتەختە خۆرئاواییەکان و ئەوروپییەکان پشتگیری کوردانی ئێرانی کردووە بۆ شۆڕش دژ بە دەسەڵاتی پاشایه‌تی بەڵام دەست بەسەرداگرتنی ئیسلامی بەسەر سیاسەتدا ڕەتکردەوە هەردوو لایەنەکە لە شەقام ڕووبەڕووی یەکتر بوونەوە و لە سەر مێزی گفتوگۆ هیچ ڕێکەوتنێكیان بەدەست نەهێنا ساڵی 1980 سپای پاسداران هەستان بە هێرشێك بۆ سەر ناوچە کوردییەکان و سەرکردەکانیان دەستبەسەرکران. بی بی سی عەرەبی؛ کوردەکاندابەشدەبنلەنێوانسوریا،عێراق،ئێرانوتورکیالەدوایجەنگیجیهانییه‌كه‌مکوردەکانهەوڵیاندادەوڵەتیکوردیدروستبکەنساڵی١٩٤١ستالینودەوڵەتەهاوپەیمانه‌كانیئێرانساڵی١٩٤٦یەکییەتیسۆڤیەتپاڵپشتیکوردەکانیئێرانیکردبۆپێکهێنانیدەوڵەتیکوردیلەمەهابادئەمکۆمارەبۆماوەی١١مانگدرێژەیکێشالەدوایکشانەوەیسوپایسۆڤیەتشاکۆماریمەهابادیڕووخاندکوردەکانهێشتادیارترینبەرهەڵستکاریڕژێمنلەئێران لە کاتی بەڕێوەچوونی ڕاپرسیە(ڕێفراندۆم) بەناوبانگەکە دەربارەی دامەزراندنی کۆماری ئیسلامی ئێران کوردەکان تاکە بەش بوون لە کۆمەڵگای ئێرانی کە بایکۆتی ڕاپرسییەکەیان کرد و بەشدارییان نەکرد و حیزبەکەی ئێمە یەکەم حیزب بوو کە هەستا به‌و بایكۆته‌ دواتر حیزبەکانی تریش دوای کەوتن هەروەك چۆن ڕێبه‌رێكی به‌ناوبانگی مه‌عنه‌ویمان هەبوو به‌ناوی (شێخ عزه‌دین حوسه‌ینی) و بایکۆتی هەڵبژاردنی  ڕژیمی ئیسلامی کرد لە ئێران كه‌واته‌ کوردەکان  هەر لە سەرەتاوە گومانیان هەبوو دەربارەی ئەم ڕژیمە تازەیە هەرچەندە کوردەکان بەشداری شۆڕشەکەیان کرد. هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ بەڵی دژ بە شا. بەڵێ، چونکە ئارەزووی ژیانێكی باشتریان دەکرد و دەیانویست مافه‌كانیان بەدەست بهێنن هەروەها ئازادییە سیاسییەکان و مافی كورد مسۆگه‌ر بكه‌ن، بەڵام ئارەزووی ڕژیمێکی سیاسی تازەیان نەدەكرد کە زۆردارتر و ستەمکارتر بێت لە ڕژیمی پێشوو هەر لە سەرەتاوە گومانیان هەبوو بۆیە بەشداری ڕاپرسییەکەیان نەکرد. جیزال خوری-كه‌ واته‌ لە ئابی (ئاگۆست) ١٩٧٩؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ لە ئابی ١٩٧٩ خومه‌ینی فه‌رمانی هێرشی ده‌رکرد له‌ دژی کوردەکان بەبێ هیچ بیانوویه‌كی پێش وه‌خته‌. کوردەکان هەڵنەسان بە هیچ جوڵەیەکی بزوێنه‌رانه‌، بەڵام ئەو فەرمانی کرد بە هێرشێکی سەربازی هەستان بە ئۆپەراسیۆنی لە سێدارەدانی بەپەلە لە هه‌موو كوردستان بارودۆخەکە زۆر زۆر.... جیزال خوری-ئایا لەوێ بوویت؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ بەڵێ لەوێ بووم و لەو کەمینەیەش بووم کە بڕیاری بەرەنگاربوونەوەمان دابوو. خومەینی له‌ كاتژمێر ٢ی پاش نیوه‌ڕۆ فه‌رمانی هێرشی دا و پێش ئەوەی ئێوارە دابێت ڕامانگەیاند کە لەگەڵ بەرەنگاربوونەوەین. ئێمە یەکەم حیزبی سیاسی و یەکەم قەوارەی سیاسی بووین كه‌ ده‌ستمان دایه‌ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ لە کوردستانی ئێران. جیزال خوری-ئایا بەشداریتان کرد لە بەرەنگاربوونەوە سەربازییەکان؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ بەرەنگاربوونەوەی سیاسی و مەدەنی و سەربازی بەیەکەوە لەبەر ئەوەی  هێرشیان کردبووە سەرمان و هیچ هەڵبژارده‌یه‌كی ترمان نەبوو. جیزال خوری-بەڵام تۆ وەك (عه‌بدوڵڵا موهته‌دی) ڕۆڵت چی بوو لە ماوەی ئەم بەرەنگاربوونەوەیە؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ بەشێك نەبووم لە یەکەکانی جەنگ، بەڵام بەشێك بووم لە پێشمەرگە و شانازی دەکەم بەوەی پێشمەرگەیەکی دێرینم. جیزال خوری-ئایا ئەتوانی وەسفی بەشێك یان یەکێك لەو دیمەنانەی  ئه‌و بەرەنگاربوونەوەیە بکەی؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ هێشتا لە بیرمە لە یەکێك لە گوندەکان بووین کە چەندین هێلیکۆپتەری ئێرانی بەسەرمانەوە هەڵدەفرین به‌ مه‌ودایه‌كی زۆر نزمەوە و ئەیانتوانی بمانبینن و تەنانەت لێشمانبدەن، بەڵام لەو ماوەیەدا جۆرێك لە ناکۆکی لە نێوان ئه‌ڕته‌ش و سوپای پاسداران هەبوو و فڕۆکەکانیش سەر بە ئەڕتەش بوون  و لێیان نەداین هەرچەندە دەیانتوانی، بەڵام نەیانکرد… جیزال خوری -وە لەدواییدا یه‌كێك بووی كه‌ بەشداریت کرد لە گفتوگۆ لەگەڵ خومەینی ... هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ بەڵێ بەڵێ. هێزەکانی ئێران لە دوای سێ مانگ بەشێوەیەکی گەورە تێکشێندران، بۆیە هاتن بۆ لای کوردەکان بۆ گفتوگۆکردن جیزال خوری-کێ هات؟ ئایا لە یادتە کێ بوون ئەو کەسانەی لەوێ ئامادە بوون؟ هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ ژمارەیەکی زۆریان لە خەڵك ناردبوو، بەڵام پێم وابێت یەکێکیان کە گرنگترینیان بوو، وەزیری کاروبار بوو لەو ماوەیەدا ناوی (داریوش فروهەر ) بوو ئەو دۆستی کورد بوو.  لەو کاتەدا و لە کۆتاییدا دەستگیر و دواجار تیرۆرکرا لەلایەن بەکرێگیراوانی ئێرانەوە لە تاران ئەمە چیرۆکێکی درێژە کە ڕوویدا دوای تێپەڕبوونی چەند ساڵێك لەبەرئەوەی بوو بە سەرکردەی ئۆپۆزیسیۆن لە ئێران و ئەمەیان پێ قبووڵ نەکرا و تیرۆریان کرد لەگەڵ ئەوەی پیاوێکی بە ساڵداچوو بوو لەگەڵ هاوسەرەکەی کە ئەویش خانمیکی بەتەمەن بوو بەیەکەوە تیرۆر کران. جیزال خوری؛ -لەماوەی گفتوگۆکاندا ئایا وتار یان وتووێژێک هەیە کە لە دوای تێپەربوونی ٣٠ بۆ ٤٠ ساڵ هێشتا جێی سەرنج بێت؟  هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ سەرەتا کە هاتن بۆلای کورد و ویستیان وتووێژ بکەن. لەو کاتەدا دوو حیزبی سەرەکی هەبوون یەکێکیان حیزبی کۆمەڵەی کوردستانی ئێران و ئەوی تر حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران کە بەرێز (قاسملوو) سەرکردایەتی دەکرد هەروەک چۆن سەرکردەیەکی ئایینیشمان هەبوو کە ناوی (شێخ عزه‌دین حوسه‌ینی) بوو هاتن بۆ لای هەرسێکمان، بەڵام ئەیانویست گفتوگۆ لەگەڵ هەر قەوارەیەك بە تەنیا بکەن بەڵام ئێمە ڕەتمان کردەوە. من خۆم ئەوەم ڕەتکردەوە دەستمان نەکرد بە گفتوگۆ هەتاکوو ئامادەبوون بۆ دانوستان لەگەڵ نوێنەرایەتی یەکگرتووی کورد و ئێمەش هەیئەتی هاوبەشمان پێکهێنا من لە ماوەی ئەم گفتوگۆیانە سەرکردایەتی حیزبی کۆمەڵەم دەکرد کە لە مەهاباد بەڕێوەچوو. بە داخەوە هەندێك لە بەشداربووان ئەمڕۆ جێیانهێشتووی وەك (د.قاسملو) لە حیزبی دیموکرات و ( د. جەعفه‌ر شه‌فیعی ) لە حیزبە سیاسییەکەی ئێمە و کەسانی دیکەیش، بەڵام من هێشتا لەو کەمینەیەم  کە لە ژیاندا ماوم. جیزال خوری-لەم گفتوگۆیانەدا بە چی گەیشتن؟ چیتان بەدەست هێنا؟  هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی؛ ویستیان کات بۆ خۆیان بکڕن نەیاندەویست بگەن بە چارەسەرێكی راستەقینە بۆ کێشەی کورد لەو ماوەیەدا شکستیان هێنابوو و بێ هیوا بوون پێویستیان بە کات بوو بۆ دووبارە رێکخستنەوەی هێزەکانیان بۆ هێرشێکی تازە و  لە دوای کەمتر لە ٦ مانگ ئەوەیشیان کرد کەمتر له‌ چه‌ند مانگ ماوە هەبوو بۆ ئاگربەست لە نێوان کورد و هێزە ئێرانییەکان، بەڵام لە کۆتایید لە کۆتاییه‌كانی بەهاری ١٩٨٠ هێرشیان کردە سەرمان. جیزال خوری-ئێوە وەکوو حیزبی کۆمەڵە کەی بەرەنگاربوونەوەی چەکداریتان وەستاند؟…

ناوەندی ڕاگەیاندن 17/08/2019